Retinol — wszystko, co musisz o nim wiedzieć

Czym jest retinol?

Retinol to organiczny związek chemiczny, naturalna pochodna witaminy A. Ma postać długołańcuchowego alkoholu, a powstaje w wyniku hydrolizy beta-karotenu. Podobnie jak pozostałe pochodne witaminy A ma wpływ na DNA komórek, łączy się z receptorami w jądrze komórkowym i tworzy kwas retinowy.

Odgrywa ważną rolę m.in. w utrzymaniu zdrowej skóry, ostrości widzenia, pracy układu immunologicznego oraz odpowiedniej regulacji wzrostu komórkowego. W kosmetologii i dermatologii jest ceniony ze względu na właściwości przeciwstarzeniowe i poprawę struktury skóry – nazywa się go witaminą młodości.

Jednym z głównych mechanizmów jego działania jest stymulowanie produkcji kolagenu, białka odpowiedzialnego za elastyczność i jędrność skóry oraz odbudowę komórkową. Reguluje on procesy keratynizacji i pomaga w utrzymaniu gładkiej cery. Działa również przeciwzapalnie i przeciwutleniająco.

Jako składnik kosmetyków po raz pierwszy został zastosowany w latach 80. XX wieku, a coraz liczniejsze badania kliniczne i naukowe tylko potwierdziły jego właściwości i przyczyniły się do spopularyzowania. Retinol znajduje się w większości preparatów antystarzeniowych, przeciwtrądzikowych i wyrównujących koloryt skóry. Występuje w różnych stężeniach i formach, dlatego można dobrać kosmetyki do każdego rodzaju cery, bez względu na wiek.

Retinol bez tajemnic – poznaj jego właściwości i działanie

Retinol należy do pochodnych witaminy A nazywanych retinoidami. Dobrze rozpuszcza się w tłuszczach, dlatego łatwo przenika przez warstwę rogową naskórka. Retinoidy mogą być stosowane zarówno zewnętrznie, jak i wewnętrznie jako leki na receptę.

Producenci kosmetyków stosują kilka rodzajów pochodnych witaminy A, m.in.: retinol, retinal, kwas retinowy i beta-karoten. Ich działanie to:

• stymulacja fibroblastów do produkcji kolagenu i elastyny, białek odpowiedzialnych za młody wygląd, gęstość i jędrność skóry,
• poprawa procesów regeneracyjnych komórek skóry i odnowy komórkowej,
• wygładzanie drobnych i głębokich zmarszczek oraz linii mimicznych,
• złuszczanie martwych komórek naskórka, przywracanie gładkości i jednolitej struktury cery,
• regulacja wydzielania sebum, redukcja zaskórników i wyprysków,
• minimalizowanie przebarwień, plam pigmentacyjnych, blizn potrądzikowych,
• ochrona skóry przed szkodliwym działaniem wolnych rodników,
• pobudzanie produkcji nowych naczyń krwionośnych,
• zapobieganie nadmiernej utracie wilgoci przez skórę,
• poprawa kondycji cery, zmniejszenie widoczności porów.

Czy kosmetyki z retinolem są dla mnie? Kto powinien je stosować? 

Retinol to związek chemiczny polecany do każdego rodzaju cery. Na rynku jest wiele różnych form i stężeń tej substancji, dlatego można je stosować nawet do skóry wrażliwej.

Proces starzenia zaczyna się już około 25. roku życia, będzie to więc odpowiedni moment na włączenie kosmetyków przeciwzmarszczkowych do swojej rutyny pielęgnacyjnej. Nic nie stoi na przeszkodzie, żeby retinol zacząć stosować dopiero w wieku dojrzałym lub doraźnie w celu wyrównania kolorytu skóry, pozbycia się fotouszkodzeń lub poprawy jej gęstości. Najważniejsze, aby poprawnie go stosować i zaczynać od najniższych stężeń.

Wskazania do włączenia preparatów z retinolem do pielęgnacji twarzy to:

• dojrzała skóra z widocznymi oznakami starzenia,
• tłusta lub mieszana cera z trądzikiem,
• przebarwienia posłoneczne i blizny.

Krótki przewodnik po stężeniach retinolu w kosmetykach. Jaki retinol na początek?

Stężenie oraz forma retinolu zastosowane w kosmetykach są niezwykle istotne, ponieważ to właśnie one wpływają na efektywność produktu oraz potencjalne reakcje skórne.

Aby retinol zaczął działać na komórki skóry, musi być przekształcony w aktywną formę, czyli kwas retinowy. W produktach do pielęgnacji najczęściej znajdziemy retinol oraz retinal, z których pierwszy potrzebuje aż dwóch przekształceń do aktywnej formy, czyli ma większe straty. Ponadto retinol bardzo łatwo ulega utlenieniu, np. pod wpływem słońca, tlenu lub wolnych rodników, dlatego trzeba dbać o jego prawidłowe przechowywanie w hermetycznym opakowaniu.

Retinal w kosmetykach do użytku domowego, ze względu na mniej przekształceń, występuje w bardzo niskich stężeniach, najczęściej 0,05–0,1%, z kolei retinol 0,1–0,3% w kremach pod oczy oraz 0,3–1% w kremach do twarzy.

Przygodę z tymi substancjami najlepiej rozpocząć od jak najniższych stężeń, aby zminimalizować ryzyko silnych reakcji skórnych oraz ewentualnych skutków ubocznych.

Stosowanie retinolu na twarz. O czym należy pamiętać?

Pomimo licznych korzyści retinol może również mocno podrażnić skórę, jeśli nieprawidłowo włączymy go do codziennej pielęgnacji. Jest tosubstancja drażniąca, do której naskórek musi się stopniowo przyzwyczajać. Na początku może pojawić się zaczerwienienie, złuszczanie skóry lub wykwity zapalne w postaci krost. Jest to naturalna reakcja związana z odnową naskórka, która zazwyczaj znika samoistnie po kilku tygodniach. Jeśli jest inaczej, warto skonsultować się z dermatologiem.

Aby zbudować tolerancję skóry na ten związek chemiczny, wybierajmy kosmetyki o możliwie najniższym stężeniu – na początku 0,2–0,3% (dla retinolu poniżej 0,1%). Stosowanie agresywnych preparatów wcale nie przyniesie szybszych efektów, wręcz przeciwnie – może wywołać silne podrażnienia.

Podobnie jest z częstotliwością stosowania retinolu. Nakładany codziennie może przynieść efekt podobny do poparzenia słonecznego. Rozsądnie jest go stosować w niewielkich ilościach co 3–4 dni (wtedy pojawiają się ewentualne podrażnienia) oraz uważnie obserwować reakcję skóry. W pozostałe dni nakładajmy na twarz krem o działaniu nawilżającym, np. z kwasem hialuronowym  i ceramidami , który uzupełni barierę hydrolipidową i ukoi podrażnienia. Z czasem zarówno stężenie retinolu, jak i częstotliwość jego stosowania można zwiększać.

Kremy oraz serum z retinolempoczątkowo najlepiej nakładać na noc, ponieważ mają właściwości fotouwrażliwiające oraz łatwo się utleniają. Niezmiernie istotne jest codzienne stosowanie kremu z szerokopasmowym filtrem przeciwsłonecznym,SPF 30 lub SPF 50.

Ze względu na dość silne działanie złuszczające kurację retinolem najlepiej przeprowadzać w sezonie jesienno-zimowym. Pamiętajmy jednak, że w retinoidów nie mogą stosować kobiety w ciąży, a w razie silnego podrażnienia skóry stosowanie jest zabronione.

Retinol a inne substancje. Z czym nie wolno go łączyć?

Włączenie do rutyny pielęgnacyjnej produktów z retinolem wymaga rezygnacji z innych kosmetyków o działaniu drażniącym, takich jak kwasy AHA, BHA i PHA , niacynamid oraz witamina C.

Niezalecane jest także łączenie kilku preparatów z retinolem lub jego pochodnymi. Im mniej, tym lepiej – zbyt dużo substancji drażniących może wywołać efekt odwrotny od oczekiwanego i zniszczyć barierę hydrolipidową skóry.

Z retinolu należy też zrezygnować w trakcie przyjmowania retinoidów doustnie.

Źródła

1. Osika G., Wesołowska A., Możliwości opóźniania procesów starzenia się skóry z wykorzystaniem wybranych substancji leczniczych, „Farmacja Polska”; 75(7):369–376; https://www.ptfarm.pl/download/?file=File%2FFarmacja+Polska%2F2019%2F7%2F04_OG_Skora.pdf [dostęp 15.01.2024].
2. Kołaczek A., Przegląd metod pielęgnacji skóry dojrzałej, „Kosmetologia Estetyczna” 2015; 6 (4): https://aestheticcosmetology.com/wp-content/uploads/2019/02/ke2015.6-2.pdf [dostęp 15.01.2024].
3. Żaba R., Bezpieczeństwo stosowania retinoidów, „Przewodnik Lekarza” 2006; 7(9): 66–77.
4. Czarnota A., Retinoidy. Mechanizm działania, właściwości oraz zakres stosowania w dermatologii i kosmetologii, „Kosmetologia Estetyczna” 2018; 4(7): https://aestheticcosmetology.com/wp-content/uploads/2019/01/ke2018.4-1.pdf [dostęp 15.01.2024].