Co to jest mikrobiom skóry?
Skóra pełni funkcję bariery fizycznej, zabezpiecza wnętrze organizmu przed infekcjami, urazami oraz niekorzystnym wpływem substancji toksycznych. Jest jednocześnie skomplikowanym ekosystemem z różnorodnymi mikroorganizmami zasiedlającymi wyspecjalizowane nisze ekologiczne. Jest również powierzchnią graniczną pomiędzy ciałem a środowiskiem, na której zachodzi interakcja z obecnymi tam drobnoustrojami.
Mikrobiom skóry to kompleksowy ekosystem mikroorganizmów zamieszkujących powierzchnię skóry. Tworzą go różnorodne bakterie, grzyby, wirusy i inne drobnoustroje. Zasiedlają nie tylko naskórek, lecz także głębsze warstwy skóry, wpływają na jej wygląd, zdrowie i funkcje ochronne. Należy pamiętać, że mikrobiom różni się w zależności od obszaru ciała – skóra na twarzy bytują inne bakterie niż na rękach czy nogach, co wynika z różnicy pH, nawilżeniu oraz liczby gruczołów łojowych i potowych.
Mikrobiom jest swoistą tarczą dla skóry, przeciwdziała nadmiernemu namnażaniu się patogenów wywołujących stany zapalne, podrażnienia lub infekcje. Ten delikatny ekosystem jest indywidualny dla każdej osoby – jest kształtowany głównie przez: geny, dietę, tryb życia, klimat i produkty pielęgnacyjne. Zdrowy mikrobiom jest symbiozą między mikroorganizmami a naszym organizmem, co wzmacnia barierę ochronną skóry i lepiej ją nawilża.
Dlaczego równowaga mikrobiomu jest tak ważna?
Gdy skład mikrobiomu pozostaje zrównoważony, skóra samodzielnie zwalcza potencjalne zagrożenia, takie jak patogeny czy uszkodzenia środowiskowe. Niestety, codzienne czynniki mogą łatwo zakłócić ten balans, zarówno intensywne oczyszczanie, jak i nadmierna ekspozycja na substancje chemiczne zaburzają mikrobiom.
Mikrobiom wpływa na regenerację skóry, zapewnia jej odpowiednie nawilżenie i chroni przed patogenami, stymuluje odpowiedź immunologiczną i wpływa na limfocyty T znajdujące się w skórze. Jeśli zostanie zaburzony, to cera będzie podatna na stany zapalne, trądzik, zaczerwienienia czy atopowe zapalenie skóry. Przywrócenie równowagi to podstawowy krok w terapii wielu problemów dermatologicznych, co potwierdzają badania nad korelacją między mikrobiomem a chorobami skóry.
Jakie bakterie występują na skórze twarzy?
Mikrobiom skóry twarzy jest bardzo zróżnicowany i dynamiczny. W jego skład wchodzą zarówno bakterie probiotyczne, korzystne dla zdrowia skóry, jak i bakterie komensalne, obojętne w normalnych warunkach, ale mogą stać się szkodliwe podczas zaburzenia równowagi mikrobiomu. Na skórze twarzy najczęściej występują bakterie z rodzajów:
- Staphylococcus epidermidis – jest to dobra bakteria, chroni skórę przed patogenami, tworzy warstwę ochronną. S. epidermidis produkuje antybiotyk naturalny, dzięki czemu hamuje rozwój patogenów na powierzchni skóry;
- Propionibacterium acnes – to bakteria występująca głównie w mieszku włosowym i gruczołach łojowych. Choć jest naturalnym mieszkańcem, to nadmierny wzrost populacji wywołuje stany zapalne i przyczynia się do powstawania trądziku;
- Staphylococcus aureus – w niewielkich ilościach nie wyrządza szkody, jednak jej nadmiar może prowadzić do infekcji i stanów zapalnych. S. aureus jest szczególnie groźna dla osób z osłabionym mikrobiomem i często jest przyczyną trądziku czy innych problemów dermatologicznych;
- Corynebacterium spp. – występują głównie w wilgotnych obszarach skóry, takich jak fałdy nosowe. Choć są naturalnym elementem mikroflory, przyczyniają się do rozwoju nieprzyjemnych zapachów.
Równowaga między tymi mikroorganizmami jest ważna dla zdrowia skóry. Każda z bakterii pełni specyficzną funkcję, a ich zachwianie, np. przez stosowanie agresywnych środków oczyszczających, pogarsza stan skóry.
Kosmetyki korzystne dla mikrobiomu skóry, czyli czego używać
Właściwa pielęgnacja skóry korzystna dla mikrobiomu polega na stosowaniu łagodnych kosmetyków, przyjaznych dla mikroorganizmów, nienaruszających bariery ochronnej. Probiotyki to korzystne bakterie przywracające równowagę mikroflory, a prebiotyki stanowią dla nich „pożywienie”. Kremy, toniki czy sera z probiotykami wzmacniają barierę ochronną skóry, redukują ryzyko stanów zapalnych i poprawiają regenerację skóry. Krem Effaclar Duo+M od La Roche Posay ma specjalne składniki przyczyniające się do zachowania równowagi mikrobiomu skóry. Łagodzi i redukuje niedoskonałości, ogranicza namnażanie bakterii C. acnes typu IA1 odpowiadających za nasilanie się problemów skórnych, w tym uporczywego trądziku.
Agresywne preparaty myjące zaburzają naturalne pH i niszczą pożyteczne bakterie. Wybór łagodnych żeli lub pianek do mycia o pH zbliżonym do pH skóry (5–5,5) pomoże utrzymać równowagę mikrobiomu. Podobnie kosmetyki z antyoksydantami, takimi jak: witaminy C i E, kwas ferulowy oraz ekstrakty roślinne wspomagające naturalne mechanizmy obronne chronią przed stresem oksydacyjnym. Działają kojąco, zapobiegają reakcjom zapalnym i podrażnieniom.
Dobrze sprawdzą się także produkty z kwasem mlekowym. Ten składnik jest łagodnym kwasem AHA, złuszcza i nawilża, korzystnie wpływa na równowagę mikrobiomu poprzez działanie antybakteryjne i przeciwgrzybicze, bez nadmiernego naruszania bariery ochronnej skóry. Serum z kwasem mlekowym od SkinTra intensywnie nawilża, zmiękcza oraz wygładza cerę. To serum jest świetne dla osób borykających się z suchą i szorstką skórą.
>>Przeczytaj także: Beauty of Joseon Relief Sun Rice + Probiotics krem przeciwsłoneczny SPF50+ recenzja kosmetyku
Mikrobiom a problemy dermatologiczne
Zaburzenia mikrobiomu skóry często wiążą się z problemami dermatologicznymi, takimi jak: trądzik, atopowe zapalenie skóry, łuszczyca czy egzema. Każde z tych schorzeń może wynikać z zaburzeń mikrobiomu.
Nadmierny rozrost bakterii Cutibacterium acnes w porach skóry powoduje stany zapalne objawiające się trądzikiem. Terapia wspomagająca mikrobiom, np. stosowanie probiotyków, prebiotyków lub łagodnych kwasów, zmniejsza ryzyko infekcji.
Osoby z AZS mają zaburzoną barierę skórną, przez co ich skóra jest bardziej podatna na przenikanie patogenów. W takim mikrobiomie często jest mało dobrych bakterii, jak Staphylococcus epidermidis. Wspomaganie się produktami probiotycznymi lub zawierającymi substancje regenerujące, takie jak ceramidy, pozwala ograniczyć uporczywe objawy AZS.
W łuszczycy także występują zaburzenia mikrobiomu, a skóra jest bardziej narażona na rozwój bakterii patogennych. W tym przypadku doskonale sprawdzą się produkty z kwasem salicylowym, siarką i probiotykami redukujące stany zapalne i łagodzące objawy.
Egzema jest schorzeniem skóry wywołanym zaburzeniami mikrobiomu. Naturalna równowaga skóry ulega zakłóceniu, a to prowadzi do osłabienia jej bariery ochronnej i zwiększonej podatności na przenikanie szkodliwych mikroorganizmów oraz substancji drażniących. U osób z egzemą obserwuje się zmniejszenie liczby pożytecznych bakterii, takich jak Staphylococcus epidermidis, a jednocześnie zwiększony rozwój bakterii patogennych, w szczególności Staphylococcus aureus. Ten patogenny szczep wywołuje reakcje zapalne pogłębiające objawy egzemy, takie jak: świąd, zaczerwienienie i suchość skóry.
Zdrowy mikrobiom skóry to klucz do piękna i zdrowia cery. Jego równowaga tworzy naturalną barierę ochronną, przeciwdziała stanom zapalnym i pozwala skórze efektywnie się regenerować. Prawidłowa pielęgnacja delikatnymi środkami, kosmetykami z probiotykami, prebiotykami oraz antyoksydanty utrzyma równowagę. Warto również świadomie wybierać kosmetyki, które nie niszczą bariery skórnej, aby zapewnić jej ochronę i zdrowy wygląd każdego dnia.
Źródła:
- A. Géloën, A. Raillan, Mikrobiom skóry. Przewodnik po świecie naturalnej i zrównoważonej pielęgnacji skóry, Kraków 2021.
- D. Mańkowska-Wierzbicka, J. Karczewski, A. Dobrowolska-Zachwieja, Z. Adamski, Mikrobiom a choroby skóry, Postępy Higieny i Medycyny Doświadczalnej 2015, t. 69, s. 978–985.
- M. Noparlik, J. Szczepańska, M. Turniak, Rola mikrobiomu skóry w atopowym zapaleniu skóry, Alergia Astma Immunologia 2023, t. 28, nr 3, s. 74–79.
