Czym jest kwas salicylowy? Pod jakimi nazwami się kryje?
Kwas salicylowy to organiczny związek chemiczny zaliczany do beta-hydroksykwasów, który jako jedyny jest stosowany w kosmetyce. Ma postać białego drobnego proszku nierozpuszczalnego w wodzie, ale rozpuszczalnego w olejach i alkoholu. W środowisku naturalnym można go znaleźć w roślinach – wpływa na prawidłowy przebieg procesów ich wzrostu, fotosyntezę oraz kwitnienie. Jako związek chemiczny wyodrębniono go z kory wierzby (jego nazwa pochodzi od łacińskiego salix – wierzba).
Dawniej leczono nim różne dolegliwości, był to pierwszy lek wytwarzany w syntezie chemicznej na skalę przemysłową. Obecnie ma szerokie zastosowanie w: przemyśle kosmetycznym jako składnik produktów do pielęgnacji, dermatologicznym – na problemy skórne, medycynie i farmacji – m.in. do produkcji aspiryny, leków przeciwbólowych, przeciwzapalnych i środków antyseptycznych.
Kwas salicylowy jest składnikiem powszechnie stosowanym w preparatach przeciwtrądzikowych, kosmetykach złuszczających i produktach do pielęgnacji skóry, ponieważ ma właściwości keratolityczne, przeciwzapalne, antybakteryjne oraz wyrównujące pH.
Pod jakimi nazwami INCI szukać kwasu salicylowego w kosmetykach?
- Salicylic acid – czyli czysty kwas salicylowy,
- Betaine salicylate – kwas salicylowy połączony z betainą, dedykowany do skóry wrażliwej,
- Sodium salicylate – sól sodowa kwasu salicylowego, służąca za konserwant,
- Capryloyl salicylic acid – inaczej lipofilowa pochodna kwasu salicylowego.
Kwas salicylowy – działanie na skórę
Kwas salicylowy najbardziej znany jest ze swojego działania antybakteryjnego oraz przeciwzapalnego. Związek ten jest lipofilowy (tłuszczolubny), dlatego łatwo przenika przez warstwę tłuszczową skóry. Wnika w głąb naskórka, rozpuszcza sebum znajdujące się w gruczołach łojowych i osłabia wiązania między komórkami skórnymi oraz przyspiesza proces złuszczania i oczyszczania. Reguluje nadmierny łojotok, radzi sobie z zaskórnikami i rogowaceniem, dlatego jest szczególnie polecany osobom ze skórą tłustą i mieszaną.
Łagodzi stany zapalne skóry i ma właściwości keratolityczne, jest więc przydatny w leczeniu każdego rodzaju trądziku. Rozjaśnia przebarwienia, zmniejsza widoczność blizn, zwęża pory i wspomaga odnowę komórkową skóry. Reguluje także namnażanie bakterii Propionibacterium acnes występujących w trądziku. Odpowiednio stężone peelingi na bazie kwasu salicylowego dogłębnie oczyszczają skórę, co ułatwia przenikanie substancji aktywnych z kosmetyków.
Kwas BHA stosuje się jako wspomaganie leczenia łuszczycy. Klasyfikuje się go jako lek keratolityczny, ponieważ pomaga w złuszczaniu martwego naskórka, którego nadmiar w przebiegu tej choroby gromadzi się w postaci charakterystycznych łusek. Ten kwas łagodzi stany zapalne skóry, jak już powiedziano, i przygotowuje jej powierzchnię do przyjęcia emolientów niezbędnych w postępowaniu łuszczycowym.
Związek ten ma właściwości przeciwgrzybicze i antybakteryjne, można go więc wykorzystać do zwalczania łupieżu – znajduje się w szamponach i preparatach przeciwłupieżowych. Będzie również przydatny w łagodzeniu objawów ŁZS, takich jak: zaczerwienienie i świąd oraz w leczeniu brodawek.
Kwas BHA jako składnik kosmetyków do pielęgnacji twarzy
Biorąc pod uwagę niesamowite właściwości kwasu salicylowego, nikogo nie dziwi, że cieszy się on dużą popularnością, a zawierające go kosmetyki można znaleźć niemal w każdej drogerii. Kremy, toniki, żele, mydła, preparaty do stóp, serum – to tylko niektóre produkty.
Do stosowania w warunkach domowych przeznaczone są kosmetyki z zawartością kwasu salicylowego w stężeniu 1–2%. W takiej ilości nie będzie on podrażniał ani przesuszał skóry, może być również stosowany na zmiany trądzikowe. Nadaje się do każdego rodzaju skóry, nie jest tak agresywny jak kwas AHA[PW6] , a przy okazji już po kilku minutach ulatnia się, co uniemożliwia mu mocniejsze działanie. Można po niego sięgać przez cały rok, ale należy pamiętać o ochronie przeciwsłonecznej.
Przy jakich problemach skórnych kwas BHA będzie szczególnie przydatny? Powinny po niego sięgnąć osoby zmagające się z:
- trądzikiem,
- zapaleniem okołomieszkowym,
- przetłuszczającą się skórą,
- zmianami zapalnymi, wypryskami, zaskórnikami,
- rozszerzonymi porami,
- przebarwieniami, bliznami,
- łuszczącym się naskórkiem,
- szorstką, zanieczyszczoną cerą,
- drobnymi zmarszczkami.
Kwas salicylowy. Jak go używać do domowej pielęgnacji skóry?
Aby cieszyć się widocznymi efektami i w pełni wykorzystać możliwości kwasu BHA do pielęgnacji skóry twarzy, konieczne jest trzymanie się kilku zasad.
Pierwsza i najważniejsza brzmi: co za dużo, to niezdrowo. Choć kwas salicylowy jest polecany nawet do skóry wrażliwej, to w zbyt dużej ilości będzie szkodził. Początkowo zaleca się stosowanie kosmetyków z BHA 1–2 razy w tygodniu, aby dać skórze czas na adaptację.
Istotne jest także odpowiednie stężenie kwasu – na własną rękę nie powinniśmy używać preparatów powyżej 2%. Wszystkie peelingi chemiczne o stężeniach 10–20% są przeznaczone dla specjalistów medycyny estetycznej lub pracujących w gabinetach kosmetycznych. Jeśli jesteśmy nowicjuszami w stosowaniu tej substancji, zacznijmy od niższych stężeń, stopniowo zwiększając je w miarę dostosowywania się skóry. To pozwoli uniknąć potencjalnych podrażnień i innych działań niepożądanych.
Kremy zawierające kwasy BHA najlepiej stosować na noc, co zaleca większość producentów. Związek ten prowadzi do ścieńczenia naskórka i zwiększa ryzyko powstawania przebarwień i poparzeń słonecznych. Jeśli jesteś w trakcie kuracji, to przed wyjściem z domu pamiętaj o nałożeniu kremu z wysokim wskaźnikiem SPF.
Jak długo można stosować kosmetyki z kwasem salicylowym? Dla cery tłustej lub trądzikowej można sięgać po nie bez przerwy i bez obaw, że ich skuteczność spadnie. Osoby o suchej skórze po mniej więcej półrocznej kuracji powinny odstawić kwas na 3–4 miesiące.
Każda skóra reaguje inaczej, dlatego tylko monitorując indywidualną reakcję, najlepiej można dostosować rutynę pielęgnacyjną. Przed zastosowaniem jakiegokolwiek kosmetyku z kwasem BHA zaleca się przeprowadzenie testu skórnego, aby sprawdzić, czy nie występuje reakcja alergiczna. Niewielką ilość produktu nakłada się na mały obszar skóry, a następnie obserwuje ewentualne objawy, takie jak: zaczerwienienie, pieczenie lub swędzenie.
Z czym można, a z czym nie wolno łączyć kwasu salicylowego?
Choć jest to ceniona substancja do pielęgnacji skóry, to może działać niekorzystnie, gdy jest stosowana jednocześnie z niektórymi związkami chemicznymi. Jakich połączeń należy unikać?
Nie zaleca się stosowania kwasu salicylowego jednocześnie z kwasami z grupy AHA, takimi jak: kwas glikolowy i kwas mlekowy. Taka kombinacja może prowadzić do nadmiernego wysuszenia skóry i silnych podrażnień. Zbyt agresywne będzie również połączenie go z retinolem – choć oba związki działają złuszczająco, ich współpraca może być zbyt silna dla cery.
Niektóre osoby powinny unikać jednoczesnego stosowania kwasu salicylowego oraz witaminy C lub niacynamidu. Warto również ograniczyć sięganie po inne kosmetyki o działaniu złuszczającym, aby za bardzo nie podrażniać skóry.
Z czym zatem można łączyć kwas BHA? Doskonały duet stworzy z substancjami nawilżającymi, takimi jak kwas hialuronowy, gliceryna i ceramidy. Świetne efekty można również uzyskać, łącząc go z glinką.
- N. Moczulewska, A. Mańkowska, Zastosowanie kwasu salicylowego w terapii skóry trądzikowej [w:] Innowacyjność i tradycja w kosmetologii, red. K. Kordus, Poznań 2019, s. 50–61, https://wydawnictwo.wseit.edu.pl/wp-content/uploads/2020/06/Zastosowanie-kwasu-salicylowego-w-terapii-sk%C3%B3ry-tr%C4%85dzikowej.pdf [dostęp 11.01.2024].
- A. Feliczak-Guzik, K. Jagodzińska, I. Nowak, Rola hydroksykwasów w kosmetyce, Pol. J. Cosmetol 2013; 16: 85–92.
- J. Wiśniewska, S. Klasik-Ciszewska, K. Duda-Grychtoł, Kwas salicylowy i jego wykorzystanie w kosmetologii, Aesth Cosmol Med 2023; 12(3): 91–95; https://doi.org/10.52336/acm.2023.011 [dostęp 11.01.2024].
