Co to jest sebum?
Sebum to tłustawa substancja wydzielana przez gruczoły łojowe znajdujące się w skórze. Jest mieszanką różnych lipidów, takich jak: triglicerydy, woski estrowe, skwalen oraz estry cholesterolu. Sebum pokrywa powierzchnię skóry i tworzy ochronny film hydrolipidowy. Jego zadaniem jest chronienie skóry przed utratą wody, infekcjami bakteryjnymi oraz szkodliwym działaniem czynników zewnętrznych.
Gruczoły łojowe odpowiedzialne za produkcję sebum są rozmieszczone w całej skórze, z wyjątkiem wewnętrznej części dłoni i stóp. Najwięcej jest ich w miejscach o największej gęstości mieszków włosowych, przede wszystkim na skórze głowy. Na twarzy gruczoły łojowe szczególnie obficie występują w strefie T, obejmującej czoło, nos i brodę. Te obszary charakteryzują się wyższą produkcją sebum, co często prowadzi do trądziku czy nadmiernego przetłuszczania się skóry.
Jak powstaje sebum?
Produkcja sebum jest skomplikowana i wieloetapowa, ściśle kontrolowana przez różne czynniki endo- i egzogenne. Proces jego powstawania można podzielić na kilka etapów.
- Synteza lipidów w gruczołach łojowych. Gruczoły łojowe są wyspecjalizowanymi strukturami skóry, których główną funkcją jest produkcja i wydzielanie sebum. Zachodzi w nich synteza różnych lipidów, w tym triglicerydów, wosków estrowych, skwalenu oraz estrów cholesterolu. Ten proces odbywa się w komórkach łojowych (sebocytach), przekształcających prekursorowe związki lipidowe w finalne produkty.
- Akumulacja lipidów. W cyklu życiowym sebocytów zachodzi akumulacja wielu lipidów w cytoplazmach. Stopniowo powiększają się i wypełniają się lipidowymi kroplami, aż do całkowitej degeneracji i uwolnienia zawartości jako sebum. Proces ten jest określany jako holokrynowe wydzielanie, co oznacza, że całe komórki łojowe rozpadają się, aby uwolnić zawartość.
- Regulacja hormonalna. Produkcja sebum jest regulowana przez hormony, szczególnie androgeny, takie jak testosteron. Stymulują one ekspresję enzymów niezbędnych dla syntezy lipidów, takich jak 5α-reduktaza przekształcająca testosteron w bardziej aktywną formę – dihydrotestosteron (DHT). DHT wiąże się z receptorami androgenowymi w gruczołach łojowych, zwiększa ich aktywność i prowadzi do wzmożonej produkcji sebum. Estrogeny z kolei mogą działać przeciwnie, zmniejszając produkcję sebum. Dlatego zmiany hormonalne w okresie dojrzewania, ciąży, cyklu miesiączkowego oraz menopauzy mogą wpływać na wydzielanie sebum.
W okresie dojrzewania wzrasta poziom androgenów, co prowadzi do aktywacji gruczołów łojowych i zwiększenia produkcji sebum. Jest to naturalny proces przygotowujący skórę do pełnienia jej ochronnych funkcji. Nadprodukcja sebum może jednak prowadzić do problemów skórnych, takich jak trądzik.
Produkcja sebum jest również regulowana przez czynniki środowiskowe i genetyczne. Skłonność do większej produkcji sebum może być dziedziczona – osoby z predyspozycją genetyczną mają większą liczbę aktywnych gruczołów łojowych. Dieta, stres, temperatura otoczenia oraz wilgotność mogą wpływać na aktywność gruczołów łojowych, na przykład dieta bogata w tłuszcze nasycone i cukry może zwiększać jego produkcję. Zwiększone wydzielanie może być też skutkiem ubocznym stosowania niektórych leków i środków antykoncepcyjnych.
Najważniejsze funkcje sebum
Sebum pełni wiele funkcji ważnych dla zdrowia skóry:
- ochrona przed utratą wody – tworzy barierę hydrolipidową zapobiegającą nadmiernej utracie wody z naskórka, pomaga utrzymać odpowiednie nawilżenie skóry, tak że skóra pozostaje elastyczna i miękka, co sprzyja jej zdrowiu i wyglądowi. Bariera ta jest szczególnie ważna w zapobieganiu przesuszeniu skóry prowadzącym do jej łuszczenia się i pękania;
- ochrona antybakteryjna – zawarte w nim lipidy, takie jak kwasy tłuszczowe i wosk estrowy, mają właściwości antybakteryjne chroniące skórę przed infekcjami; zawiera również substancje przeciwbakteryjne zapobiegające rozwojowi patogennych mikroorganizmów na powierzchni skóry. Te właściwości zapobiegają trądzikowi i innym infekcjom skórnym;
- osłabienie tarcia – działa jako naturalny środek smarujący, zmniejszający tarcie skóry o skórę i o ubranie, chroni ją więc przed podrażnieniami i uszkodzeniem mechanicznym. Jest to szczególnie ważne w obszarach ciała narażonych na ciągłe tarcie, takich jak: pachwiny, pachy czy zgięcia łokci i kolan;
- ochrona przed czynnikami zewnętrznymi – tworząc barierę ochronną, pomaga chronić skórę przed zanieczyszczeniami środowiskowymi, takimi jak: kurz, brud i dym oraz przed szkodliwym promieniowaniem UV, ogranicza ryzyko uszkodzeń słonecznych i fotostarzenia. Lipidy w nim zawarte mogą działać jak filtr przeciwsłoneczny, choć oczywiście nie zastępują dodatkowej ochrony przeciwsłonecznej;
- transport substancji odżywczych – pomaga w transporcie witamin rozpuszczalnych w tłuszczach, czyli A, D, E i K, do powierzchni skóry, wspiera przez to jej zdrowie i regenerację. Witaminy te są niezbędne w wielu procesach biologicznych zachodzących w skórze, w tym w produkcji kolagenu i elastyny utrzymujących skórę jędrną i elastyczną;
- regulacja temperatury – w połączeniu z potem tworzy cienką warstwę na powierzchni skóry pomagającą w regulacji temperatury ciała i utrzymaniu równowagi termicznej, bo chroni skórę przed przegrzaniem w gorących warunkach i przed utratą ciepła – w chłodniejszych.
Sebum jest niezbędne do utrzymania zdrowia i integralności skóry. Jego wielofunkcyjność sprawia, że jest bardzo ważny w ochronie i pielęgnacji skóry, zarówno pod względem fizycznym, jak i biochemicznym.
Problemy z produkcją sebum
Nadmierna produkcja sebum może prowadzić do problemów skórnych, takich jak: trądzik, łojotokowe zapalenie skóry czy łupież. Zbyt duża ilość sebum zatyka pory skóry, tworząc idealne środowisko dla rozwoju bakterii Propionibacterium acnes wywołujących stan zapalny i wypryski. Z kolei niedostateczna produkcja sebum powoduje suchość skóry, łuszczenie się jej oraz podatność na podrażnienia i infekcje. W obu przypadkach odpowiednia pielęgnacja skóry i regulacja produkcji sebum są niezbędne.
Kosmetologia i pielęgnacja skóry a regulacja wydzielania sebum
W kosmetologii kontrola wydzielania sebum jest jednym z głównych celów pielęgnacji skóry, szczególnie u osób z cerą tłustą i trądzikową. Produkty kosmetyczne, takie jak: żele oczyszczające, toniki i kremy, często zawierają składniki regulujące ten proces. Dobrane kosmetyki pomagają utrzymać równowagę lipidową skóry, zmniejszając nadmierne przetłuszczanie się i ryzyko powstawania niedoskonałości.
Poniżej przedstawiamy najważniejsze składniki aktywne oraz przykłady produktów L’Oréal Paris wspierające kontrolę wydzielania sebum.
Składniki regulujące wydzielanie sebum
- Kwas salicylowy – jest to beta-hydroksykwas (BHA) znany z przenikania przez sebum i odblokowywania porów. Pomaga w redukcji trądziku oraz zapobiega powstawaniu zaskórników. Produkty z tym kwasem, takie jak L’Oréal Paris Pure Clay Purify & Mattify Mask, oczyszczają skórę i jednocześnie kontrolują wydzielanie sebum.
- Retinoidy – to pochodne witaminy A, regulują proces keratynizacji i zmniejszają produkcję sebum; często stosuje się je w leczeniu trądziku i do poprawy struktury skóry. Przykładem produktu jest L’Oréal Paris Revitalift Laser Krem na noc Retinol i Niacynamid zawierający retinoidy i niacynamid, wspomaga regenerację skóry, zmniejszają wydzielanie sebum.
- Niacynamid – czyli witamina B3, zmniejsza wydzielanie sebum i poprawia strukturę skóry, działają przeciwzapalnie. Kosmetyki z niacynamidem, takie jak wspomniany już krem L’Oréal Paris Revitalift Laser, są idealne dla skóry tłustej, pomagają zredukować przetłuszczanie i niedoskonałości.
- Glinki kosmetyczne – glinki, na przykład zielona, mają zdolność absorbowania nadmiaru sebum, jednocześnie oczyszczają skórę z zanieczyszczeń i toksyn.
Regularne stosowanie odpowiednich produktów do pielęgnacji skóry pozwala na utrzymanie jej w dobrej kondycji, zmniejsza nadmierne wydzielanie sebum i zapobiega powstawaniu niedoskonałości.
Podsumowanie
Sebum w sposób zasadniczy dba o zdrowie naszej skóry, pełni wiele funkcji ochronnych i nawilżających. Zrozumienie mechanizmów jego produkcji oraz odpowiednia pielęgnacja skóry z uwzględnieniem regulacji sebum są niezbędne w kosmetologii. Dzięki odpowiednim kosmetykom i zdrowemu stylowi życia można skutecznie zarządzać jego wydzielaniem, zmniejszyć problemy skórne i utrzymać skórę w odpowiedniej kondycji.
Źródła:
- Bednarek M., Musiał C., Najczęstsze problemy pacjenta trychologicznego – choroby skóry głowy, „Kosmetologia estetyczna” 2019, t 8(3), s. 393.
- Jankowiak W., Imielski W., Pachurka J., Kosmetologia wobec problemów cery tłustej i trądzikowej, „Kosmetologia estetyczna” 2016, t. 5, s. 501.